Arapça’da “icat etmek, örneği olmaksızın yapıp ortaya koymak, inşa etmek” manalarına gelen “bd‘a” kökünden türeyen bid‘at, ‘daha evvel gibisi bulunmayıp daha sonradan ortaya çıkan (muhdes) şey’ anlamına gelir. “Bd‘a” kökünün bu kelamlık mânası Kur’ân-ı Kerîm’de de yer almıştır (el-Ahkāf 46/9; el-Hadîd 57/27). Bid‘at çıkarmaya ibtidâ‘, çıkaran yahut işleyen kimseye de mübtedi‘ denir.
Bid‘at biri geniş, başkası dar kapsamlı olmak üzere iki biçimde tanım edilmiştir. Geniş kapsamlı tarife göre bid‘at Hz. Peygamber’den daha sonra ortaya çıkan her şeydir. Bid‘atın kelamlık manasından hareketle yapılan bu tarife nazaran, dinî mahiyette görülen amel ve davranışlardan diğer günlük hayatla ilgili olarak daha sonradan ortaya çıkan yeni fikirler, uygulama ve âdetler de bid‘at sayılmıştır.
Neler Bidat sayılır?
Başta İmam Şâfiî olmak üzere Nevevî, İzzeddin b. Abdüsselâm, Mâlikîler’den Şehâbeddin el-Karâfî, Zürkānî, Hanefîler’den İbn Âbidîn, Hanbelîler’den Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî, Zâhirîler’den İbn Hazm bid‘atı bu türlü kabul edenlerdendir. Bu tanımı benimseyen âlimler, görüşlerini Hz. Peygamber ve sahâbîlerden nakledilen birtakım rivayetlere dayandırmaktadırlar. Meselâ Müslim, Nesâî, İbn Mâce üzere muhaddislerin naklettiği bir rivayette Hz. Peygamber, İslâm’da hoş bir çığır (sünnet-i hasene) açana o çığıra uyanlar bulunduğu sürece sevap verileceğini, makus bir çığır (sünnet-i seyyie) açana da birebir biçimde günah yazılacağını söz etmiş, Hz. Ömer de teravih namazını topluca kılanları görür görmez, “Bu ne hoş bir bid‘attır” (Buhârî, “Terâvîḥ”, 1; el-Muvaṭṭaʾ, “Ramażân”, 3) demiştir.
İyi ve Makûs Bid’atlar
Bid‘atı daha sonradan ortaya çıkan her şeyi içine alacak biçimde geniş kapsamlı olarak kabul eden âlimler, Hz. Peygamber’in bid‘atı reddeden hadisleriyle her zamanda günlük hayata girmesi mecburî bulunan yenilikleri bağdaştırmanın yegâne yolu olarak onu, yapılmasında mahzur bulunmayan “iyi bid‘at” (bid‘at-ı hasene, bid‘at-ı mahmûde, bid‘at-ı hüdâ) ile yapılması yasaklanan “kötü bid‘at” (bid‘at-ı seyyie, bid‘at-ı mezmûme, bid‘at-ı dalâl) diye ikiye ayırmayı uygun bulmuşlardır.
Hadislerde reddedilen berbat bid’atlardır
Kur’an’ı bir mushafta toplamak, teravih namazını cemaatle kılmak, minare ve medrese inşa etmek düzgün bid‘ata, kabirlerin üzerine türbe yapmak ve buralara mum dikmek de makûs bid‘ata örnek olarak gösterilebilir. Bu anlayışa bakılırsa hadislerde reddedilen makus bid‘attır.
Bid’atler ile alakalı birtakım Hadisler
Âişe radıyallahu anhâ’dan rivâyet edildiğine nazaran, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu biçimde buyurdu:
“Kim bizim bu dinimizde ondan olmayan bir şey ortaya çıkarırsa, o şey kabul edilmez.”
Müslim’in bir rivayeti şöylekidir:
“Kim bizim dinimizde olmayan bir şey yaparsa o merduttur, makbul değildir.” (Buhârî)
Bid‘at biri geniş, başkası dar kapsamlı olmak üzere iki biçimde tanım edilmiştir. Geniş kapsamlı tarife göre bid‘at Hz. Peygamber’den daha sonra ortaya çıkan her şeydir. Bid‘atın kelamlık manasından hareketle yapılan bu tarife nazaran, dinî mahiyette görülen amel ve davranışlardan diğer günlük hayatla ilgili olarak daha sonradan ortaya çıkan yeni fikirler, uygulama ve âdetler de bid‘at sayılmıştır.
Neler Bidat sayılır?
Başta İmam Şâfiî olmak üzere Nevevî, İzzeddin b. Abdüsselâm, Mâlikîler’den Şehâbeddin el-Karâfî, Zürkānî, Hanefîler’den İbn Âbidîn, Hanbelîler’den Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî, Zâhirîler’den İbn Hazm bid‘atı bu türlü kabul edenlerdendir. Bu tanımı benimseyen âlimler, görüşlerini Hz. Peygamber ve sahâbîlerden nakledilen birtakım rivayetlere dayandırmaktadırlar. Meselâ Müslim, Nesâî, İbn Mâce üzere muhaddislerin naklettiği bir rivayette Hz. Peygamber, İslâm’da hoş bir çığır (sünnet-i hasene) açana o çığıra uyanlar bulunduğu sürece sevap verileceğini, makus bir çığır (sünnet-i seyyie) açana da birebir biçimde günah yazılacağını söz etmiş, Hz. Ömer de teravih namazını topluca kılanları görür görmez, “Bu ne hoş bir bid‘attır” (Buhârî, “Terâvîḥ”, 1; el-Muvaṭṭaʾ, “Ramażân”, 3) demiştir.
İyi ve Makûs Bid’atlar
Bid‘atı daha sonradan ortaya çıkan her şeyi içine alacak biçimde geniş kapsamlı olarak kabul eden âlimler, Hz. Peygamber’in bid‘atı reddeden hadisleriyle her zamanda günlük hayata girmesi mecburî bulunan yenilikleri bağdaştırmanın yegâne yolu olarak onu, yapılmasında mahzur bulunmayan “iyi bid‘at” (bid‘at-ı hasene, bid‘at-ı mahmûde, bid‘at-ı hüdâ) ile yapılması yasaklanan “kötü bid‘at” (bid‘at-ı seyyie, bid‘at-ı mezmûme, bid‘at-ı dalâl) diye ikiye ayırmayı uygun bulmuşlardır.
Hadislerde reddedilen berbat bid’atlardır
Kur’an’ı bir mushafta toplamak, teravih namazını cemaatle kılmak, minare ve medrese inşa etmek düzgün bid‘ata, kabirlerin üzerine türbe yapmak ve buralara mum dikmek de makûs bid‘ata örnek olarak gösterilebilir. Bu anlayışa bakılırsa hadislerde reddedilen makus bid‘attır.
Bid’atler ile alakalı birtakım Hadisler
Âişe radıyallahu anhâ’dan rivâyet edildiğine nazaran, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu biçimde buyurdu:
“Kim bizim bu dinimizde ondan olmayan bir şey ortaya çıkarırsa, o şey kabul edilmez.”
Müslim’in bir rivayeti şöylekidir:
“Kim bizim dinimizde olmayan bir şey yaparsa o merduttur, makbul değildir.” (Buhârî)