semaver
New member
1928 Amsterdam Olimpiyatları… Dokuz bayan atlet, olimpiyat tarihli birinci 800 metre finalinde yarışıyor. Üç Alman, iki Kanadalı, birer de Amerikalı, İsveçli, Japon ve Polonyalı bayan koşucu elemelerden geçip finale yükselmiş. Yarışın favorisi 24 yaşındaki Alman Lina Radke beklentileri boşa çıkarmıyor ve 2 dakika 16 saniye 10’da 8’le bitiş çizgisini geçip altın madalyayı kazanıyor. Lakin yarış daha sonrası atletlerden biri bitkinlikten düşüyor ve vazifeliler tarafınca pistten kaldırılıyor. Kimisi 15, kimisi 17 yaşındaki öteki atletler de yorgun, kendilerini pistten alana atıveriyorlar.
Aslında bu biçimde bir final yarışı daha sonrasında görülebilecek sahneler son derece olağan. Fakat Memleketler arası Olimpiyat Komitesi (IOC) bu durumu hiç beğenilen karşılamıyor. 800 metre üzere uzun (!) bir aranın bayan atletlere uygun olmadığı sonucuna varıyor. Atletizmde bayanlar 800 metre yarışı bu biçimdece uzun bir süre için rafa kaldırılıyor. Ta ki 1960 Olimpiyatları’na kadar. Bu kısa kıssa aslında erken devir olimpiyatlarda bayan atletlere bakışın bir özeti. Bugün bayan atletlerin güç, sürat, dayanıklılık yahut hepsini birden içeren kollarda müsabakasına son derece alışığız. Lakin bu noktaya gelirken çok uzun ve meşakkatli bir müddetçten geçildi.
En başta, olimpik hareketin kurucuları, bayanların müsabakasından yana değildi. Olimpiyatların kurucusu diyebileceğimiz Fransız Pierre de Coubertin sporun amatör ve erkeklere has kalması gerektiğini düşünüyordu. Açıkçası sporda profesyonelliğe olduğu kadar bayanlara da karşıydı. Coubertin’e göre bayanlar yalnızca şov gayeli kimi kollarda yer alabilirdi lakin yarışmak, uğraş etmek, madalya almak, erkeklere ayrılmış bir alan olmalıydı.
SINIRLI SAYIDA DALDA
Tam da buna uygun olarak 1896’da Atina’da düzenlenen birinci çağdaş olimpiyatlarda tek bir bayan atlet bile yoktu. Dört yıl daha sonra Paris’teki olimpiyatlardaysa golfte 10, teniste yedi, krokette üç, yelken ve binicilikte birer olmak üzere toplam 22 bayan atlet yer aldı. Dikkatinizi çekerim bilhassa Yaz Olimpiyat Oyunları’nın üç temel sporu diyebileceğimiz atletizm, jimnastik ve yüzmede hiç bir bayan sportmen yoktu. Bayanların yüzmede yarışabilmek için 1912’ye, atletizme ve jimnastiğe katılabilmek için 1928’e kadar beklemesi gerekecekti.
esasen genel bayan sportmen sayısı da bunun bir özeti üzereydi. Amsterdam 1928’de toplam 2683 atletin yalnızca 277’si bayandı. Yani tüm sportmenlerin yüzde 10’undan biraz fazlası. Kış Olimpiyatları’nda da durum pek farklı değildi. 1924’ten 1932’ye bayan sportmenlerin katılabildiği tek kol artistik buz pateniydi. IOC, 1936’da lütfedip bunun yanına alp disiplini kombineyi ekledi.
Açıkçası, İkinci Dünya Savaşı ertesinde bile bayan sportmenler olimpiyatlarda ikinci sınıf muamele görmekten bir türlü kurtulamadı. Bayan atlet sayısı Londra 1948’de 390’a çıkmıştı çıkmasına, Hollandalı Fanny Blankers-Koen üzere harika bir atlet dört altın madalya kazanmıştı kazanmasına ancak bayanlar hâlâ sonlu sayıda kolda yarışabiliyordu.
Burada dönüm noktası, başta Sovyetler Birliği olmak üzere Doğu Bloku ülkelerinin devreye girmesi oldu. Sovyetler Birliği, komünizmin tesisinden daha sonra memleketler arası spor sistemine çabucak dahil olmamıştı. Lakin 1951’de Sovyetler Birliği Olimpiyat Komitesi kuruldu ve 1952’de Helsinki’ye de süratli bir giriş yaptılar. Üstelik Sovyet toplumunun bir yansıması olarak bayanlar da erkekler kadar ön plandaydı Sovyet kafilesi ortasında. Hatta Sovyetler Birliği’nin tarihli birinci olimpiyat altın madalyasını bir bayan atlet kazandı: Atletizm disk atmada Nina Romaşkova…
MADALYALARI TOPLADILAR
1984’e gelindiğinde bile biroldukça kıymetli kol bayanlara açık değildi. Örneğin Los Angeles 1984’te, bayanlar 400 metre engelli birinci sefer koşulduğunda ve Faslı Neval El Mütavakil altın madalyayı kazandığında son derece ilgi alımlı olmuştu. Lakin asıl büyük yankıyı bayanlarda birinci sefer koşulan maraton yarışı yarattı. Bayanlar bu kadar uzun arayı nasıl koşacaktı sanki? 50 atletin başladığı 42 kilometre 195 metrelik yarışı Amerikalı John Benoit 2 saat 24 dakika 52 saniyede kazanırken bir birincisi başarmanın memnunluğunu da yaşıyordu.
KARMA YARIŞLAR İLGİ ÇEKİYOR
Los Angeles 1984’ten itibaren hem bayan atlet sayısı birebir vakitte bayanların katılabildiği yarış sayısı süratle arttı. 1984’te 1566 olan bayan sportmen sayısı 1996’da 3512’ye, 2008’de 4537’ye ve son olarak Tokyo 2020’de 5498’e kadar çıktı. özetlemek gerekirsesı bayan atlet oranı yüz yıl evvelki yüzde 10’lardan yüzde 48’e ulaştı. Bugün bayanların yarışmadığı tek bir kol kaldı yaz olimpiyatlarında, o da grekoromen güreş. Bunun haricinde ara, yük, yükseklik tanımadan her kolda yarışıyorlar. Hatta son periyotta revaçta olan karma yarışların da son derece ilgi çektiğini hatırlatalım.
IOC, yaklaşık 20 yıldır olimpiyatlardaki cinsiyet eşitliğini sağlama tarafında bir siyaset benimsemiş durumda. Paris 2024’te sportmen sayısında mutlak eşitliği sağlamak IOC’nin sıradaki maksadı. Lakin birtakım tenkitler de yok değil. Bilhassa Kış Olimpiyatları’ndaki bayan yarışlarında birtakım aralıkların kısa olması, bayanların kendi yarış kıyafetleri hakkında gereğince kelam sahibi olamaması bu tenkitlerden kimileri.
Paris Olimpiyatları, bayanların da birinci sefer yarışlara katılmasıyla spor tarihinde kıymetli bir yer aldı. Tenis turnuvasını kazanan İngiliz Charlotte Cooper Sterry, (1870-1966), olimpiyat tarihinde altın madalya kazanan birinci bayan atlet oldu. Cooper’ın mesleğinde 20 Wimbledon Turnuvası bulunmaktaydı. Bunların beşinde tek bayanlarda birinci olmuştu. Bu rekor lakin 1990’da Martina Navratilova tarafınca kırılacaktı.
Aslında bu biçimde bir final yarışı daha sonrasında görülebilecek sahneler son derece olağan. Fakat Memleketler arası Olimpiyat Komitesi (IOC) bu durumu hiç beğenilen karşılamıyor. 800 metre üzere uzun (!) bir aranın bayan atletlere uygun olmadığı sonucuna varıyor. Atletizmde bayanlar 800 metre yarışı bu biçimdece uzun bir süre için rafa kaldırılıyor. Ta ki 1960 Olimpiyatları’na kadar. Bu kısa kıssa aslında erken devir olimpiyatlarda bayan atletlere bakışın bir özeti. Bugün bayan atletlerin güç, sürat, dayanıklılık yahut hepsini birden içeren kollarda müsabakasına son derece alışığız. Lakin bu noktaya gelirken çok uzun ve meşakkatli bir müddetçten geçildi.
En başta, olimpik hareketin kurucuları, bayanların müsabakasından yana değildi. Olimpiyatların kurucusu diyebileceğimiz Fransız Pierre de Coubertin sporun amatör ve erkeklere has kalması gerektiğini düşünüyordu. Açıkçası sporda profesyonelliğe olduğu kadar bayanlara da karşıydı. Coubertin’e göre bayanlar yalnızca şov gayeli kimi kollarda yer alabilirdi lakin yarışmak, uğraş etmek, madalya almak, erkeklere ayrılmış bir alan olmalıydı.
SINIRLI SAYIDA DALDA
Tam da buna uygun olarak 1896’da Atina’da düzenlenen birinci çağdaş olimpiyatlarda tek bir bayan atlet bile yoktu. Dört yıl daha sonra Paris’teki olimpiyatlardaysa golfte 10, teniste yedi, krokette üç, yelken ve binicilikte birer olmak üzere toplam 22 bayan atlet yer aldı. Dikkatinizi çekerim bilhassa Yaz Olimpiyat Oyunları’nın üç temel sporu diyebileceğimiz atletizm, jimnastik ve yüzmede hiç bir bayan sportmen yoktu. Bayanların yüzmede yarışabilmek için 1912’ye, atletizme ve jimnastiğe katılabilmek için 1928’e kadar beklemesi gerekecekti.
esasen genel bayan sportmen sayısı da bunun bir özeti üzereydi. Amsterdam 1928’de toplam 2683 atletin yalnızca 277’si bayandı. Yani tüm sportmenlerin yüzde 10’undan biraz fazlası. Kış Olimpiyatları’nda da durum pek farklı değildi. 1924’ten 1932’ye bayan sportmenlerin katılabildiği tek kol artistik buz pateniydi. IOC, 1936’da lütfedip bunun yanına alp disiplini kombineyi ekledi.
Açıkçası, İkinci Dünya Savaşı ertesinde bile bayan sportmenler olimpiyatlarda ikinci sınıf muamele görmekten bir türlü kurtulamadı. Bayan atlet sayısı Londra 1948’de 390’a çıkmıştı çıkmasına, Hollandalı Fanny Blankers-Koen üzere harika bir atlet dört altın madalya kazanmıştı kazanmasına ancak bayanlar hâlâ sonlu sayıda kolda yarışabiliyordu.
Burada dönüm noktası, başta Sovyetler Birliği olmak üzere Doğu Bloku ülkelerinin devreye girmesi oldu. Sovyetler Birliği, komünizmin tesisinden daha sonra memleketler arası spor sistemine çabucak dahil olmamıştı. Lakin 1951’de Sovyetler Birliği Olimpiyat Komitesi kuruldu ve 1952’de Helsinki’ye de süratli bir giriş yaptılar. Üstelik Sovyet toplumunun bir yansıması olarak bayanlar da erkekler kadar ön plandaydı Sovyet kafilesi ortasında. Hatta Sovyetler Birliği’nin tarihli birinci olimpiyat altın madalyasını bir bayan atlet kazandı: Atletizm disk atmada Nina Romaşkova…
MADALYALARI TOPLADILAR
1984’e gelindiğinde bile biroldukça kıymetli kol bayanlara açık değildi. Örneğin Los Angeles 1984’te, bayanlar 400 metre engelli birinci sefer koşulduğunda ve Faslı Neval El Mütavakil altın madalyayı kazandığında son derece ilgi alımlı olmuştu. Lakin asıl büyük yankıyı bayanlarda birinci sefer koşulan maraton yarışı yarattı. Bayanlar bu kadar uzun arayı nasıl koşacaktı sanki? 50 atletin başladığı 42 kilometre 195 metrelik yarışı Amerikalı John Benoit 2 saat 24 dakika 52 saniyede kazanırken bir birincisi başarmanın memnunluğunu da yaşıyordu.
KARMA YARIŞLAR İLGİ ÇEKİYOR
Los Angeles 1984’ten itibaren hem bayan atlet sayısı birebir vakitte bayanların katılabildiği yarış sayısı süratle arttı. 1984’te 1566 olan bayan sportmen sayısı 1996’da 3512’ye, 2008’de 4537’ye ve son olarak Tokyo 2020’de 5498’e kadar çıktı. özetlemek gerekirsesı bayan atlet oranı yüz yıl evvelki yüzde 10’lardan yüzde 48’e ulaştı. Bugün bayanların yarışmadığı tek bir kol kaldı yaz olimpiyatlarında, o da grekoromen güreş. Bunun haricinde ara, yük, yükseklik tanımadan her kolda yarışıyorlar. Hatta son periyotta revaçta olan karma yarışların da son derece ilgi çektiğini hatırlatalım.
IOC, yaklaşık 20 yıldır olimpiyatlardaki cinsiyet eşitliğini sağlama tarafında bir siyaset benimsemiş durumda. Paris 2024’te sportmen sayısında mutlak eşitliği sağlamak IOC’nin sıradaki maksadı. Lakin birtakım tenkitler de yok değil. Bilhassa Kış Olimpiyatları’ndaki bayan yarışlarında birtakım aralıkların kısa olması, bayanların kendi yarış kıyafetleri hakkında gereğince kelam sahibi olamaması bu tenkitlerden kimileri.
Paris Olimpiyatları, bayanların da birinci sefer yarışlara katılmasıyla spor tarihinde kıymetli bir yer aldı. Tenis turnuvasını kazanan İngiliz Charlotte Cooper Sterry, (1870-1966), olimpiyat tarihinde altın madalya kazanan birinci bayan atlet oldu. Cooper’ın mesleğinde 20 Wimbledon Turnuvası bulunmaktaydı. Bunların beşinde tek bayanlarda birinci olmuştu. Bu rekor lakin 1990’da Martina Navratilova tarafınca kırılacaktı.