Giysilerin, bilhassa bayan kıyafetlerinin tarihi izleği, ağır bir tartışmanın da odağında yer aldı. Çok eski çağlardan itibaren bilhassa bayan kıyafetleri sık sık toplumun gündemine geldi. Vakit zaman giysilere yönelik ağır tenkitler de görüldü.
Sümer ve daha sonrasında kadınlar
Dünya tarihinde izine rastlanabilen birinci topluluklardan sayılan Sümerlerde, bayanların “gayet rahat” giyindikleri tarihçilerin üzerinde ittifak ettikleri bir husus. Biroldukca arkeolog ve tarihçi, eski toplumların birçoklarında, bayanların uzun mühlet göğüsleri açık bir biçimde günlük hayatta yer aldıkları görüşünü savunuyor.
daha sonra daha sonra saçlar da dahil kısmi kapamanın nasıl gerçekleştiği ise tam olarak bilinmiyor. bir daha de bu anlayışın, Hz. Adem’den itibaren ana bir çizgi üzerinde ilerleyen tevhidi inancın o devirlerdeki peygamberler vasıtasıyla geldiği, onların koyduğu kurallarla belirlendiği, takip eden devirlerde ise yine daha rahat giysi anlayışının revaç bulduğu düşünülüyor.
Sümer, Babil, Asur Hititler, Frigyalılar ve İyonyalılar’da bayanların etek, jenerasyon, şal ve başörtüsünden meydana gelen elbiseler giydiği lakin kimi tarihi devirlerde bu çizgiden uzaklaşıldığı biliniyor.
Bu ortada Yahudiliğin çeşitli devirleri ile kimi Hint toplumlarında yüzü büsbütün örten peçe uygulaması da vardı. Bir devir ise Hintli bayanlar içinde sırtı açık gezmek moda olmuştu.
Minoslu bayanlar saç tuvaletine değer verirdi
M.Ö. 2900’lerden M.Ö. 1150’lere kadar varlık gösteren Akdeniz Minos toplumunda, her iki cins de peştamalı temel giysi olarak benimsiyordu. Ege’nin iki yakasında da havanın ılıman olması bu kıyafetin fazlaca geniş bölümlerce tercih edilmesine yol açıyordu.
Kadınlar, peştamallarını iğnelerle sabitliyor fakat rastgele bir tehlikeye karşı küçük bir hançeri de büyük bir iğne üzere giysilerinde kullanıyorlardı. Minoslu bayanlar örtünmüyor, saçlarını biçimlendirmeye ise özel bir kıymet veriyorlardı.
bir hayli erkek de saç halinde bayanlarla açık bir rekabet halindeydi. Minos’taki bir öteki değişik giysi ayrıntısı ise takılara bayanların değil, adamların daha fazla ilgi göstermesiydi. bir daha birebir periyotlarda Girit ve civarındaki bayanlar içinde dar blüzlerin yakası hayli düşük tutuluyor, neredeyse göbeğe kadar inen bir kesim kullanılıyordu.
Eski Mısır’da hürler sandaletle, köleler ise yalın ayak dolaşırdı
Antik Mısır’ın bayan kıyafetlerinde açık ayakkabı yahut sandaletler olur, keten etekler ya da uzunluktan elbiseler yaygın bir biçimde kullanılırdı. Elbiselerde de, eteklerde de kısa ölçü kullanılıyordu. daha sonrasında, etekler uzamış fakat bu sefer da göğüs dekolteleri derinleşmişti.
Eski Mısır’da uzunca bir devir bayanların bir göğüslerini açıkta bırakma modası olduğu da biliniyor. Mısır toplumunda “soylu”lar ile hür bireylerin sandalet giymesi yaygınken, köleler ise sistemin yasaklamasıyla çıplak ayakla dolaşmak zorundaydı.
Antik Roma’da bir omuz daima açıktı
Eski Yunan’ın akabinde tarih sahnesine çıkan Romalılarda bayanların temel kıyafetinin ismi, Ortadoğu lisanlarında sağlıklı bir kumaş olarak bilinen “keten”de türetilmiş “tunika”ydı (tunik). Tunik, aslında adamların ısrarıyla bayan giysisi olmuştu.
Erkekler, bedeni belli bir prosedürle saran kumaşla oluşan “toga”yı giyiyor, birebir giysiyi bayanların giymesini ise tasvip etmiyorlardı. Devrin biroldukça filozofu, toga giyen bayanları “hafifçe kadın” olarak nitelendiriyordu. Bu niçinle tunik – stola, vakit içinde Romalı bayanların klasik giysisi haline gelmişti.
Pompei üzere “kırmızı duvarlı evler”in yaygın olduğu kentlerde ise bayanların çoğunluğu toga giymeye devam ediyordu. Antik Roma’da soğuk havalarda ismi geçen kıyafetlerin üzerine palto da giyiliyordu. Bunlardan kimilerinde sol kolun üzerine dökülen ek kalın bir kumaş da olabiliyordu. Pelerinler ve pançolar da kış giysilerindendi.
Antik Roma’da ayakkabıların, giyen kişinin toplumsal statüsünü yansıttığı da biliniyordu. Çoklukla kırmızı deri ayakkabıları aristokratlar, ay formunda süslemeli siyah deri ayakkabıları senatörler, tabanı hokkalı yüksek konçlu ayakkabıları ise askerler giyiyordu. Eski Mısır’da olduğu üzere Antik Roma’da da köleler yalınayak gezmek zorundaydı.
Romalılar “pantolonu barbarlar giyer” derdi
Eski Roma’da “fit vücut” konusu takdir edilen bir özellikti. Bu niçinle spor karşılaşmaları büyük ilgi görüyordu. Çeşitli şovlara hazırlanmak, uzun ve yorucu eğitimlerin konusuydu. Bayanlar aslında yarışlara katılamıyorlardı. Lakin spora meraklı olan bayanlar beden talimi yapabiliyorlardı. Bu eğitimler ise kapalı olmayan alanlarda iççamaşırlarıyla gerçekleştiriliyordu.
Olimpiyat Oyunları’nda, atletlerin büsbütün çıplak müsabakasının kökeninde ise bayanların bir aldatmacasının olduğu görüşü de lisana getirilmişti. Bu görüşe nazaran, müsabakalara katılmaları yasak olan bayanların vakit zaman erkek kıyafeti giyerek bu yasağı delme teşebbüsünde bulunmaları niçiniyle Olimpiyatlara çıplak katılma uygulaması başlamıştı. Roma’da pantolonun “barbar giysisi” olduğu niyeti yaygındı, bu niçinle mezkûr giysi toplumda bir türlü revaç bulamamıştı.
Kadınlara karşı öfkeli Hıristiyan yazarlar
Antik Roma devrinde ortaya çıkan Hıristiyanlık’la birlikte bayanların toplum içerisinde giysilerine dikkat etmeleri, bilhassa de erkeklere benzememeleri konusunda sert ihtarlar kaleme alan “kilise babaları” ve muharrirler görülmüştü. Bunlardan Kartacalı Tertullian ile Hatip Juvenal’ın tabirleri pek ağırdı.
Tertullian, “Haysiyet koruyucusu olan giysi düşürüldü. Bayanlar, kendinizi küçük düşürmeyin.” derken; Juvenal ise daha ağır tabirler kullanıyordu:
“Kask takan, kendi cinsiyetinden nefret eden ve kuvvetlilükten zevk alan bir bayandan nasıl bir alçakgönüllülük, narinlik bekleyebilirsin ki?Erkekler için olan idmanları yaparken nasıl pantolon giydiğini görün; miğferinin tartısı altında nasıl eğildiğine bakın, kalçalarını saran bandajlar ne kadar büyük ve kaba. Bakın ve gülün. bir daha bunlar, ince cübbelerin en incesini bile fazla sıcak bulan, narin derileri en ince ipek dokuyla dahi zedelenen bayanlardır.”
————————————
– Amanda Hallay, “Mezopotamya’nın Klasik Kıyafetleri Neye Benziyordu?”, nationalclothing.org
– Phyllis Tortora, “Antik Dünya: Elbisenin Tarihi”, fashion-history.com
– Corinne Redfern, “adamların Bayanlara Ne Giyeceklerini söylemiş olduği Kapsamlı Bir Vakit Çizelgesi”, marieclaire.com
– Salime Leyla Gürkan, Tesettür Unsuru, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
– “Kadınlar için Antik Roma ve Yunan Elbise Türleri”, Bilim, Teknoloji, Matematik, thoughtco.com
Sümer ve daha sonrasında kadınlar
Dünya tarihinde izine rastlanabilen birinci topluluklardan sayılan Sümerlerde, bayanların “gayet rahat” giyindikleri tarihçilerin üzerinde ittifak ettikleri bir husus. Biroldukca arkeolog ve tarihçi, eski toplumların birçoklarında, bayanların uzun mühlet göğüsleri açık bir biçimde günlük hayatta yer aldıkları görüşünü savunuyor.
daha sonra daha sonra saçlar da dahil kısmi kapamanın nasıl gerçekleştiği ise tam olarak bilinmiyor. bir daha de bu anlayışın, Hz. Adem’den itibaren ana bir çizgi üzerinde ilerleyen tevhidi inancın o devirlerdeki peygamberler vasıtasıyla geldiği, onların koyduğu kurallarla belirlendiği, takip eden devirlerde ise yine daha rahat giysi anlayışının revaç bulduğu düşünülüyor.
Sümer, Babil, Asur Hititler, Frigyalılar ve İyonyalılar’da bayanların etek, jenerasyon, şal ve başörtüsünden meydana gelen elbiseler giydiği lakin kimi tarihi devirlerde bu çizgiden uzaklaşıldığı biliniyor.
Bu ortada Yahudiliğin çeşitli devirleri ile kimi Hint toplumlarında yüzü büsbütün örten peçe uygulaması da vardı. Bir devir ise Hintli bayanlar içinde sırtı açık gezmek moda olmuştu.
Minoslu bayanlar saç tuvaletine değer verirdi
M.Ö. 2900’lerden M.Ö. 1150’lere kadar varlık gösteren Akdeniz Minos toplumunda, her iki cins de peştamalı temel giysi olarak benimsiyordu. Ege’nin iki yakasında da havanın ılıman olması bu kıyafetin fazlaca geniş bölümlerce tercih edilmesine yol açıyordu.
Kadınlar, peştamallarını iğnelerle sabitliyor fakat rastgele bir tehlikeye karşı küçük bir hançeri de büyük bir iğne üzere giysilerinde kullanıyorlardı. Minoslu bayanlar örtünmüyor, saçlarını biçimlendirmeye ise özel bir kıymet veriyorlardı.
bir hayli erkek de saç halinde bayanlarla açık bir rekabet halindeydi. Minos’taki bir öteki değişik giysi ayrıntısı ise takılara bayanların değil, adamların daha fazla ilgi göstermesiydi. bir daha birebir periyotlarda Girit ve civarındaki bayanlar içinde dar blüzlerin yakası hayli düşük tutuluyor, neredeyse göbeğe kadar inen bir kesim kullanılıyordu.
Eski Mısır’da hürler sandaletle, köleler ise yalın ayak dolaşırdı
Antik Mısır’ın bayan kıyafetlerinde açık ayakkabı yahut sandaletler olur, keten etekler ya da uzunluktan elbiseler yaygın bir biçimde kullanılırdı. Elbiselerde de, eteklerde de kısa ölçü kullanılıyordu. daha sonrasında, etekler uzamış fakat bu sefer da göğüs dekolteleri derinleşmişti.
Eski Mısır’da uzunca bir devir bayanların bir göğüslerini açıkta bırakma modası olduğu da biliniyor. Mısır toplumunda “soylu”lar ile hür bireylerin sandalet giymesi yaygınken, köleler ise sistemin yasaklamasıyla çıplak ayakla dolaşmak zorundaydı.
Antik Roma’da bir omuz daima açıktı
Eski Yunan’ın akabinde tarih sahnesine çıkan Romalılarda bayanların temel kıyafetinin ismi, Ortadoğu lisanlarında sağlıklı bir kumaş olarak bilinen “keten”de türetilmiş “tunika”ydı (tunik). Tunik, aslında adamların ısrarıyla bayan giysisi olmuştu.
Erkekler, bedeni belli bir prosedürle saran kumaşla oluşan “toga”yı giyiyor, birebir giysiyi bayanların giymesini ise tasvip etmiyorlardı. Devrin biroldukça filozofu, toga giyen bayanları “hafifçe kadın” olarak nitelendiriyordu. Bu niçinle tunik – stola, vakit içinde Romalı bayanların klasik giysisi haline gelmişti.
Pompei üzere “kırmızı duvarlı evler”in yaygın olduğu kentlerde ise bayanların çoğunluğu toga giymeye devam ediyordu. Antik Roma’da soğuk havalarda ismi geçen kıyafetlerin üzerine palto da giyiliyordu. Bunlardan kimilerinde sol kolun üzerine dökülen ek kalın bir kumaş da olabiliyordu. Pelerinler ve pançolar da kış giysilerindendi.
Antik Roma’da ayakkabıların, giyen kişinin toplumsal statüsünü yansıttığı da biliniyordu. Çoklukla kırmızı deri ayakkabıları aristokratlar, ay formunda süslemeli siyah deri ayakkabıları senatörler, tabanı hokkalı yüksek konçlu ayakkabıları ise askerler giyiyordu. Eski Mısır’da olduğu üzere Antik Roma’da da köleler yalınayak gezmek zorundaydı.
Romalılar “pantolonu barbarlar giyer” derdi
Eski Roma’da “fit vücut” konusu takdir edilen bir özellikti. Bu niçinle spor karşılaşmaları büyük ilgi görüyordu. Çeşitli şovlara hazırlanmak, uzun ve yorucu eğitimlerin konusuydu. Bayanlar aslında yarışlara katılamıyorlardı. Lakin spora meraklı olan bayanlar beden talimi yapabiliyorlardı. Bu eğitimler ise kapalı olmayan alanlarda iççamaşırlarıyla gerçekleştiriliyordu.
Olimpiyat Oyunları’nda, atletlerin büsbütün çıplak müsabakasının kökeninde ise bayanların bir aldatmacasının olduğu görüşü de lisana getirilmişti. Bu görüşe nazaran, müsabakalara katılmaları yasak olan bayanların vakit zaman erkek kıyafeti giyerek bu yasağı delme teşebbüsünde bulunmaları niçiniyle Olimpiyatlara çıplak katılma uygulaması başlamıştı. Roma’da pantolonun “barbar giysisi” olduğu niyeti yaygındı, bu niçinle mezkûr giysi toplumda bir türlü revaç bulamamıştı.
Kadınlara karşı öfkeli Hıristiyan yazarlar
Antik Roma devrinde ortaya çıkan Hıristiyanlık’la birlikte bayanların toplum içerisinde giysilerine dikkat etmeleri, bilhassa de erkeklere benzememeleri konusunda sert ihtarlar kaleme alan “kilise babaları” ve muharrirler görülmüştü. Bunlardan Kartacalı Tertullian ile Hatip Juvenal’ın tabirleri pek ağırdı.
Tertullian, “Haysiyet koruyucusu olan giysi düşürüldü. Bayanlar, kendinizi küçük düşürmeyin.” derken; Juvenal ise daha ağır tabirler kullanıyordu:
“Kask takan, kendi cinsiyetinden nefret eden ve kuvvetlilükten zevk alan bir bayandan nasıl bir alçakgönüllülük, narinlik bekleyebilirsin ki?Erkekler için olan idmanları yaparken nasıl pantolon giydiğini görün; miğferinin tartısı altında nasıl eğildiğine bakın, kalçalarını saran bandajlar ne kadar büyük ve kaba. Bakın ve gülün. bir daha bunlar, ince cübbelerin en incesini bile fazla sıcak bulan, narin derileri en ince ipek dokuyla dahi zedelenen bayanlardır.”
————————————
– Amanda Hallay, “Mezopotamya’nın Klasik Kıyafetleri Neye Benziyordu?”, nationalclothing.org
– Phyllis Tortora, “Antik Dünya: Elbisenin Tarihi”, fashion-history.com
– Corinne Redfern, “adamların Bayanlara Ne Giyeceklerini söylemiş olduği Kapsamlı Bir Vakit Çizelgesi”, marieclaire.com
– Salime Leyla Gürkan, Tesettür Unsuru, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
– “Kadınlar için Antik Roma ve Yunan Elbise Türleri”, Bilim, Teknoloji, Matematik, thoughtco.com