Getty Images
Unutkanlık ne vakit önemli bir sorun haline gelir? Bu süreci geciktirmenin, hatta önlemenin yolları var mı? Hafızayı güçlendirmek için neler yapılabilir?
ABD’deki George Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nörolog Profesör Richard Restak, unutkanlığın birçoklarının odaklanmamaktan kaynaklı olduğunu söylüyor.
Guardian gazetesinden Gaby Hinsliff’in haberine göre, Amerikan Nöropsikiyatri Derneği’nin eski lideri Restak bu durumu şöyleki anlatıyor:
“Bir partiye gittiniz diyelim. Hâlâ işle ilgili bir mevzuyu düşünüyor ve size bir şeyler anlatan kişiyi aslında dinlemiyorsanız, daha sonra bu kişinin ismini hatırlamadığınızı fark edersiniz. Evvel bilgiyi hafızaya yerleştirirsiniz, daha sonra da bunu hatırlamanız gerekir. Fakat birinci kademede yerleştirme olmamışsa esasen o bilgi yoktur.”
Beyin ve davranış konusunda Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon’dan NASA’ya kadar biroldukça yerde konferans veren ve insan beyni üzerine 20’yi aşkın kitabı bulunan Restak, son kitabında (The Complete Guide to Memory: The Science of Strengthening Your Mind), ABD’de 50 yaş üstündeki insanların Alzheimer kaygısıyla yaşadığını belirtiyor ve 55 yaş üstündeki bireylerin tabiplerine en hayli süreksiz hafıza kaybından şikayet ettiklerini, bunların birçoklarının aslında telaş edilecek bir durum olmadığını belirtiyor.
Ama mesela meskenin anahtarını bulamıyorsanız ve sonunda buzdolabından çıkıyorsa, “Bu durum unutkanlığın ötesinde bir şey” diyor.
Restak, hafızanın bireyden bireye değişkenlik gösterdiğini ve kimi insanların her vakit dağınık olacağını belirtiyor.
Asıl ikaz sinyali ise, karakter dışı görünen bir değişikliktir. Örneğin kağıt oyununda hangi kartların oynandığını her vakit takip edebilen istekli bir oyuncuysanız ve birdenbire bunu artık yapamadığınızı fark ederseniz, bu araştırılması gereken bir durum olabilir.
Bunda zorlanıyorsanız, yeni bir karakterden birinci bahsedildiğinde altını çizmenin ve gerekirse ondan sonrasında hatırlamak için geri dönmenin sorun olmayacağını söylüyor; “Okumaya devam etmek için ne yapmanız gerekiyorsa yapın.”
‘ÇALIŞMA BELLEĞİNE DEĞER VERİN’
Bir yemek tanımını takip etmek üzere, kurgusal olay örgüsünü takip etmek de bir çalışma belleği idmanıdır. Çalışma belleği, süreçlerin süreksiz olarak tutulduğu ve üzerlerinde değişikliklerin yapıldığı bellek bileşenidir. Bir şeyin süreksiz olarak saklandığı kısa müddetli bellekten yahut çocukluk anıları üzere şeyleri kapsayan epizodik (anısal) bellekten farklıdır.
Restak, işleyen bellek de denilen çalışma belleğinin, sahip olduğumuz ayrıntıları pahalandırmak için kullandığımız şey olduğunu ve her insanın öncelik vermesi gereken bellek olduğunu söylüyor.
Kendi haline bırakıldığında, hafızanın 30’lu yaşlardan itibaren doğal olarak azalmaya başladığına dikkat çeken Restak, bu niçinle her gün pratik yapılmasını öneriyor.
Hafızada kalıcılaşmayı sağlayan formüllerden biri, hatırlamak istediğiniz şeyler için canlı görsel imgeler yaratmak olabilir.
Tıp mecmuası Lancet’in demans komitesi tarafınca yapılan bir araştırma, tıpkı kalp hastalığı ve biroldukca kanserde olduğu üzere, Alzheimer olaylarının yaklaşık yüzde 40’ının sigaradan obeziteye ve çok içkiye kadar 12 risk faktörünün sonlandırılmasıyla önlenebileceğini yahut geciktirilebileceğini öne sürüyor.
Getty Images
HAFIZA İÇİN TAVSİYELER
Restak’ın beyin işlevleri ve hafızayı güçlendirmek için teklifleri şöyleki:
“Ben bunu otomobil kullanmaya benzetiyorum; kaza yapmayacağınızı garanti edemezsiniz lakin emniyet kemerinizi takarak, suratınızı denetim ederek ve otomobilinizin bakımını yaptırarak riski azaltabilirsiniz.”
ALZHEİMER HASTALARINA NASIL YAKLAŞILMALI?
Restak, hafıza kaybı başladıktan daha sonra bile insanların geride kalanlara tutunmalarına yardımcı olmak için geç olmadığını belirtiyor. Sevdiğiniz biri Alzheimer hastasıysa, daima kusurlarını yahut hafıza kaybını yüzlerine vurarak onları üzmemek gerektiğini, bunun yerine, şu anda oldukları yerde onlarla buluşmak gerektiğini söylüyor.
“Hâlâ neye ilgi duyuyorlar? Bunun hakkında konuşun, buradan ilerlemeye çalışın, zira demansta bile bir fazlaca şey olağan aralıkta kalır. Çok hudut bozucu ve üzücü bir durum bulunmasına karşın, bu duruma yalnızca umutsuz bir durum olarak bakmamalısınız. Hafıza kırıntılarının kaldığı yerde tahminen de umut vardır.”
Unutkanlık ne vakit önemli bir sorun haline gelir? Bu süreci geciktirmenin, hatta önlemenin yolları var mı? Hafızayı güçlendirmek için neler yapılabilir?
ABD’deki George Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nörolog Profesör Richard Restak, unutkanlığın birçoklarının odaklanmamaktan kaynaklı olduğunu söylüyor.
Guardian gazetesinden Gaby Hinsliff’in haberine göre, Amerikan Nöropsikiyatri Derneği’nin eski lideri Restak bu durumu şöyleki anlatıyor:
“Bir partiye gittiniz diyelim. Hâlâ işle ilgili bir mevzuyu düşünüyor ve size bir şeyler anlatan kişiyi aslında dinlemiyorsanız, daha sonra bu kişinin ismini hatırlamadığınızı fark edersiniz. Evvel bilgiyi hafızaya yerleştirirsiniz, daha sonra da bunu hatırlamanız gerekir. Fakat birinci kademede yerleştirme olmamışsa esasen o bilgi yoktur.”
Beyin ve davranış konusunda Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon’dan NASA’ya kadar biroldukça yerde konferans veren ve insan beyni üzerine 20’yi aşkın kitabı bulunan Restak, son kitabında (The Complete Guide to Memory: The Science of Strengthening Your Mind), ABD’de 50 yaş üstündeki insanların Alzheimer kaygısıyla yaşadığını belirtiyor ve 55 yaş üstündeki bireylerin tabiplerine en hayli süreksiz hafıza kaybından şikayet ettiklerini, bunların birçoklarının aslında telaş edilecek bir durum olmadığını belirtiyor.
Ama mesela meskenin anahtarını bulamıyorsanız ve sonunda buzdolabından çıkıyorsa, “Bu durum unutkanlığın ötesinde bir şey” diyor.
Restak, hafızanın bireyden bireye değişkenlik gösterdiğini ve kimi insanların her vakit dağınık olacağını belirtiyor.
Asıl ikaz sinyali ise, karakter dışı görünen bir değişikliktir. Örneğin kağıt oyununda hangi kartların oynandığını her vakit takip edebilen istekli bir oyuncuysanız ve birdenbire bunu artık yapamadığınızı fark ederseniz, bu araştırılması gereken bir durum olabilir.
- Demans araştırması: Dünyada olaylar 2050’ye kadar üçe katlanarak 153 milyona çıkabilir
Bunda zorlanıyorsanız, yeni bir karakterden birinci bahsedildiğinde altını çizmenin ve gerekirse ondan sonrasında hatırlamak için geri dönmenin sorun olmayacağını söylüyor; “Okumaya devam etmek için ne yapmanız gerekiyorsa yapın.”
‘ÇALIŞMA BELLEĞİNE DEĞER VERİN’
Bir yemek tanımını takip etmek üzere, kurgusal olay örgüsünü takip etmek de bir çalışma belleği idmanıdır. Çalışma belleği, süreçlerin süreksiz olarak tutulduğu ve üzerlerinde değişikliklerin yapıldığı bellek bileşenidir. Bir şeyin süreksiz olarak saklandığı kısa müddetli bellekten yahut çocukluk anıları üzere şeyleri kapsayan epizodik (anısal) bellekten farklıdır.
Restak, işleyen bellek de denilen çalışma belleğinin, sahip olduğumuz ayrıntıları pahalandırmak için kullandığımız şey olduğunu ve her insanın öncelik vermesi gereken bellek olduğunu söylüyor.
Kendi haline bırakıldığında, hafızanın 30’lu yaşlardan itibaren doğal olarak azalmaya başladığına dikkat çeken Restak, bu niçinle her gün pratik yapılmasını öneriyor.
Hafızada kalıcılaşmayı sağlayan formüllerden biri, hatırlamak istediğiniz şeyler için canlı görsel imgeler yaratmak olabilir.
Tıp mecmuası Lancet’in demans komitesi tarafınca yapılan bir araştırma, tıpkı kalp hastalığı ve biroldukca kanserde olduğu üzere, Alzheimer olaylarının yaklaşık yüzde 40’ının sigaradan obeziteye ve çok içkiye kadar 12 risk faktörünün sonlandırılmasıyla önlenebileceğini yahut geciktirilebileceğini öne sürüyor.
Getty Images
HAFIZA İÇİN TAVSİYELER
Restak’ın beyin işlevleri ve hafızayı güçlendirmek için teklifleri şöyleki:
- En geç 70 yaşından evvel alkolü bırakmak gerekiyor. 65 yaşı geçtiğinizde esasen gençken sahip olduğunuzdan daha az beyin hudut hücresine sahip oluyorsunuz. Alkol hudut hücreleri için uygun değil.
- Yeterince uyumak beyin işlevlerine yardımcı oluyor. Bu niçinle öğlenden daha sonra kısa şekerlemeler de hafızaya uygun gelir. (Uykusuz geceler geçiren yeni annelerin ve gece terlemesi ve uykusuzluktan mustarip menopoz devrindeki bayanların çoğunlukla beyin bulanıklığından şikayet etmelerinin sebebi de bu olabilir).
- İşitme yahut görme sıkıntıları derhal ele alınmalıdır; bunlar çarkların dönmesini sağlayan sohbetlere ve hobilere katılmayı zorlaştırır.
- Sosyalleşme, Alzheimer ve demanstan uzak durmanın ve hafızayı müdafaanın en kıymetli modülüdür.
“Ben bunu otomobil kullanmaya benzetiyorum; kaza yapmayacağınızı garanti edemezsiniz lakin emniyet kemerinizi takarak, suratınızı denetim ederek ve otomobilinizin bakımını yaptırarak riski azaltabilirsiniz.”
ALZHEİMER HASTALARINA NASIL YAKLAŞILMALI?
Restak, hafıza kaybı başladıktan daha sonra bile insanların geride kalanlara tutunmalarına yardımcı olmak için geç olmadığını belirtiyor. Sevdiğiniz biri Alzheimer hastasıysa, daima kusurlarını yahut hafıza kaybını yüzlerine vurarak onları üzmemek gerektiğini, bunun yerine, şu anda oldukları yerde onlarla buluşmak gerektiğini söylüyor.
“Hâlâ neye ilgi duyuyorlar? Bunun hakkında konuşun, buradan ilerlemeye çalışın, zira demansta bile bir fazlaca şey olağan aralıkta kalır. Çok hudut bozucu ve üzücü bir durum bulunmasına karşın, bu duruma yalnızca umutsuz bir durum olarak bakmamalısınız. Hafıza kırıntılarının kaldığı yerde tahminen de umut vardır.”