Hz. Peygamber, vefatından üç ay evvel yaptığı birinci ve son haccı olan Vedâ haccı (10/632) sırasında Arafat, Mina ve Akabe üzere yerlerde ashaba hitap etmiş ve kısa, veciz bir biçimde tavsiyelerde bulunmuştur.
Bu hitabeler, Câhiz’in el-Beyân ve’t-tebyîn (II, 31-33) isimli yapıtı başta olmak üzere kimi tarih kitaplarında derlenerek uzunca bir Vedâ hutbesi metni teşkil edilmiştir. “Hutbetü’l-vedâ” tabirini birinci kere Câhiz kullanmış, bu tabir çabucak sonrasındaki müelliflerce de benimsenmiştir.
Resûlullah’ın arefe günü Arafat’ta irat ettiği birinci hutbe Cübeyr b. Mut‘im, Câbir b. Abdullah ve Abdullah b. Mes‘ûd üzere sahâbîler tarafınca nakledilmiştir. Câbir b. Abdullah’ın anlatımına göre Hz. Peygamber Arafat’a gelince Nemire’de kendisi için kurulan çadıra yerleşmiş, güneş batıya yanlışsız kayınca devesiyle vadinin ortasına gelmiş ve deve üzerinde ashaba hitap etmiş, Rebîa b. Ümeyye b. Halef isimli sahâbî de söylemiş olduklerini yenidenlamıştır.
Süleyman b. Amr b. Ahvas, Ebû Bekre ve İbn Abbas’ın naklettiklerine nazaran Resûl-i Ekrem bayramın birinci günü Mina’da da halka hitap etmiştir.
İbn Abbas’ın hutbeyi naklettikten daha sonra, “Allah’a yemin ederim ki bu kelamlar Resûlullah’ın ümmetine vasiyetidir; burada hazır bulunanlar bulunmayanlara bildiri etsin” halindeki kelamları manidardır.
(Hakan Arslan’ın sülüs ve nesih çizgileriyle terkip ettiği
Vedâ hutbesi metni
(TMKV Gelenekli Sanatlar Müzesi, Envanter nr. 41))
HZ. MUHAMMED S.A.V’İN VEDA HUTBESİNDEN İLETİLER
Hz. Peygamber S.A.V’in veda hutbesi, şöyledir:
“Ey insanlar! Biliniz ki rabbiniz birdir, atanız da birdir. Bütün beşerler Âdem’den gelmiş, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiç bir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük lakin takvâ iledir.
Câhiliye zamanındaki her türlü ribâ (FAİZ) kaldırılmıştır, ayağımın altındadır. Ama ana paranız sizindir. Ne haksızlık edin ne de haksızlığa uğrayın. Kaldırdığım birinci faiz amcam Abbas b. Abdülmuttalib’in faizidir.
Câhiliye zamanının kan davaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım birinci kan davası akrabalarımdan Rebîa b. Hâris b. Abdülmuttalib’in oğlu Âmir’in kan davasıdır.
Ey insanlar! Bayanların haklarına riayet etmenizi ve bu konuda Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz bayanları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Onların namus ve iffetini Allah ismine kelam vererek helâl edindiniz. Dikkat edin! Sizin bayanlar üzerinde hakkınız olduğu üzere onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üstündeki hakkınız iffet ve namuslarını korumalarıdır. Bayanların sizin üzerinizdeki hakları geleneklere uygun halde yiyecek ve giyeceklerini sağlamanızdır. Bayanlar konusunda Allah’tan korkun ve onlara en düzgün biçimde davranın.
Ashabım! Bugün şeytan sizin şu topraklarınızda bir daha saltanat ve nüfuz kurma ümidini ebediyen kaybetmiştir. Ancak size yasakladığım şeyler haricinde küçük gördüğünüz şeylerde şeytana uyarsanız bu da onu sevindirir ve yürek verir.
Sözümü yeterli dinleyin ve belleyin. Müslüman müslümanın kardeşidir. Bir müslümanın malı isteği olmadan öbür bir müslümana helâl olmaz. Sakın zulmetmeyin. Herkes lakin kendi işlediği cürümden sorumludur. Baba oğlunun, oğul da babasının hatasından sorumlu tutulamaz. Allah her vârisin mirastan hissesini tayin etmiştir. Artık bir vârisin öbür mirasçıları yoksun edecek biçimde vasiyette bulunulması helâl değildir. Çocuklar babalarından diğerine nisbet edilemez.
Ödünç alınan şeyler sahibine geri verilmelidir. Yararlanılmak üzere alınan şeyler de sahiplerine iade edilmelidir. Borçlar ödenmelidir. Birinin borcunu üstüne alan kefil de o borcu ödemelidir. Kimin yanında bir emanet var ise onu sahibine iade etsin.
Rabbiniz olan Allah’tan sakının, O’na kulluk edin. Beş vakit namazınızı kılın. Ramazan ayında oruç tutun, hac ibadetini yerine getirin, mallarınızın zekâtını gönül güzelliğiyle verin. Yöneticilerinize Allah’ın kitabına uydukları sürece itaat edin ve bu biçimdece rabbinizin cennetine girin.
Benden daha sonra küfre ve sapkınlığa düşüp birbirinizin boynunu vurmayın. Benden daha sonra hiç bir peygamber gelmeyecektir. Ey müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sıkı sıkıya sarıldığınız takdirde tekrar asla yolunuzu şaşırmazsınız. Bunlar Allah’ın kitabı Kur’an’la peygamberinin sünnetidir.(veya Ehl-i beyti)
ondan sonrasında Resûlullah, “Ey insanlar! Yarın beni sizden soracaklar. bu biçimde ne diyeceksiniz?” deyince ashap, “Allah’ın risâletini bildiri ettin, misyonunu yaptın, bize nasihatte bulundun diye şahitlik ederiz” dediler. Bunun üzerine Resûlullah şehâdet parmağını semaya gerçek kaldırdı, daha sonra da insanlara hakikat çevirip indirerek, “Şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab!” dedi.”
Bu hitabeler, Câhiz’in el-Beyân ve’t-tebyîn (II, 31-33) isimli yapıtı başta olmak üzere kimi tarih kitaplarında derlenerek uzunca bir Vedâ hutbesi metni teşkil edilmiştir. “Hutbetü’l-vedâ” tabirini birinci kere Câhiz kullanmış, bu tabir çabucak sonrasındaki müelliflerce de benimsenmiştir.
Resûlullah’ın arefe günü Arafat’ta irat ettiği birinci hutbe Cübeyr b. Mut‘im, Câbir b. Abdullah ve Abdullah b. Mes‘ûd üzere sahâbîler tarafınca nakledilmiştir. Câbir b. Abdullah’ın anlatımına göre Hz. Peygamber Arafat’a gelince Nemire’de kendisi için kurulan çadıra yerleşmiş, güneş batıya yanlışsız kayınca devesiyle vadinin ortasına gelmiş ve deve üzerinde ashaba hitap etmiş, Rebîa b. Ümeyye b. Halef isimli sahâbî de söylemiş olduklerini yenidenlamıştır.
Süleyman b. Amr b. Ahvas, Ebû Bekre ve İbn Abbas’ın naklettiklerine nazaran Resûl-i Ekrem bayramın birinci günü Mina’da da halka hitap etmiştir.
İbn Abbas’ın hutbeyi naklettikten daha sonra, “Allah’a yemin ederim ki bu kelamlar Resûlullah’ın ümmetine vasiyetidir; burada hazır bulunanlar bulunmayanlara bildiri etsin” halindeki kelamları manidardır.
(Hakan Arslan’ın sülüs ve nesih çizgileriyle terkip ettiği
Vedâ hutbesi metni
(TMKV Gelenekli Sanatlar Müzesi, Envanter nr. 41))
HZ. MUHAMMED S.A.V’İN VEDA HUTBESİNDEN İLETİLER
Hz. Peygamber S.A.V’in veda hutbesi, şöyledir:
“Ey insanlar! Biliniz ki rabbiniz birdir, atanız da birdir. Bütün beşerler Âdem’den gelmiş, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiç bir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük lakin takvâ iledir.
Câhiliye zamanındaki her türlü ribâ (FAİZ) kaldırılmıştır, ayağımın altındadır. Ama ana paranız sizindir. Ne haksızlık edin ne de haksızlığa uğrayın. Kaldırdığım birinci faiz amcam Abbas b. Abdülmuttalib’in faizidir.
Câhiliye zamanının kan davaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım birinci kan davası akrabalarımdan Rebîa b. Hâris b. Abdülmuttalib’in oğlu Âmir’in kan davasıdır.
Ey insanlar! Bayanların haklarına riayet etmenizi ve bu konuda Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz bayanları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Onların namus ve iffetini Allah ismine kelam vererek helâl edindiniz. Dikkat edin! Sizin bayanlar üzerinde hakkınız olduğu üzere onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üstündeki hakkınız iffet ve namuslarını korumalarıdır. Bayanların sizin üzerinizdeki hakları geleneklere uygun halde yiyecek ve giyeceklerini sağlamanızdır. Bayanlar konusunda Allah’tan korkun ve onlara en düzgün biçimde davranın.
Ashabım! Bugün şeytan sizin şu topraklarınızda bir daha saltanat ve nüfuz kurma ümidini ebediyen kaybetmiştir. Ancak size yasakladığım şeyler haricinde küçük gördüğünüz şeylerde şeytana uyarsanız bu da onu sevindirir ve yürek verir.
Sözümü yeterli dinleyin ve belleyin. Müslüman müslümanın kardeşidir. Bir müslümanın malı isteği olmadan öbür bir müslümana helâl olmaz. Sakın zulmetmeyin. Herkes lakin kendi işlediği cürümden sorumludur. Baba oğlunun, oğul da babasının hatasından sorumlu tutulamaz. Allah her vârisin mirastan hissesini tayin etmiştir. Artık bir vârisin öbür mirasçıları yoksun edecek biçimde vasiyette bulunulması helâl değildir. Çocuklar babalarından diğerine nisbet edilemez.
Ödünç alınan şeyler sahibine geri verilmelidir. Yararlanılmak üzere alınan şeyler de sahiplerine iade edilmelidir. Borçlar ödenmelidir. Birinin borcunu üstüne alan kefil de o borcu ödemelidir. Kimin yanında bir emanet var ise onu sahibine iade etsin.
Rabbiniz olan Allah’tan sakının, O’na kulluk edin. Beş vakit namazınızı kılın. Ramazan ayında oruç tutun, hac ibadetini yerine getirin, mallarınızın zekâtını gönül güzelliğiyle verin. Yöneticilerinize Allah’ın kitabına uydukları sürece itaat edin ve bu biçimdece rabbinizin cennetine girin.
Benden daha sonra küfre ve sapkınlığa düşüp birbirinizin boynunu vurmayın. Benden daha sonra hiç bir peygamber gelmeyecektir. Ey müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sıkı sıkıya sarıldığınız takdirde tekrar asla yolunuzu şaşırmazsınız. Bunlar Allah’ın kitabı Kur’an’la peygamberinin sünnetidir.(veya Ehl-i beyti)
ondan sonrasında Resûlullah, “Ey insanlar! Yarın beni sizden soracaklar. bu biçimde ne diyeceksiniz?” deyince ashap, “Allah’ın risâletini bildiri ettin, misyonunu yaptın, bize nasihatte bulundun diye şahitlik ederiz” dediler. Bunun üzerine Resûlullah şehâdet parmağını semaya gerçek kaldırdı, daha sonra da insanlara hakikat çevirip indirerek, “Şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab!” dedi.”