Bulundukları bölgede etrafa, iktisada ve topluma ziyan veren istilacı çeşitlere dikkat çekmek maksadıyla her yıl 28 Şubat-4 Mart tarihleri ortası “İstilacı Tipler Haftası” kapsamında çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Bu yıl “Eylem, Yenilik ve Toplumsal Yardım” temasıyla gerçekleşen etkinliklerle istilacı tipler ile ilgili farkındalık oluşturuluyor. Ege Üniversitesi Etraf Meseleleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Dinçer Ayaz, istilacı tiplerin ekosistemler ve ekonomiler üzerinde besbelli olumsuz tesirleri olduğunu ve bu tesirlerin iklim değişikliği ile daha da kötüleşebileceğini söylemiş oldu.
İstilacı tiplerin tarifini yapan Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı tipler, bir bölgeye getirilen ve etrafa, iktisada yahut topluma ziyan veren bitkiler, hayvanlar, böcekler ve patojenlerdir. İstilacı cinsler, yırtıcı hayvan ve bitki hayatımızın hayatta kalmasına yönelik en büyük tehditlerinden biri olarak kabul edilir. Bu cinsler çoklukla tesadüfen gelir ve doğal yırtıcıların yokluğunda oluşur. Sonuç olarak bu tipler, yerli tipleri ve ekosistemlerini öldürür, kalabalıklaştırır ve harap eder. Yerli olmayan cinsler, dünyanın farklı bir bölgesinden geldikleri için otomatik olarak istilacı tipler olarak kabul edilmezler ayrıyeten olumsuz çevresel, ekonomik yahut toplumsal tesirlere niye olmaları gerekir” dedi.
“Zarar verdikleri alan yelpazesi geniş”
İstilacı çeşitlerin etrafa ve beşere tesirlerinden bahseden Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı çeşitlerin direkt ekonomik tesirleri; mekanik, kimyasal ve biyolojik idare maliyetlerini, araştırma ve izleme programlarını, azalan mahsul randımanını, iş kayıplarını, altyapıya verilen ziyanı ve milletlerarası ticarete olan tesirleri içerir. İstilacı tiplerin dolaylı ekonomik tesirlerini ölçmek epey daha sıkıntı olabilir. Buna örnek olarak artan sel, iklim değişikliğine karşı direncin azalması, azalan biyoçeşitlilik, azalan kaynak üretimi, turizm ve rekreasyon üstündeki tesirler ve azalan mülk kıymetleri verilebilir. İstilacı çeşitlerin çeşitli ziyanları vardır. Bir peyzajdaki cins kompozisyonunu ve çeşitliliğini değiştirerek ekosistemin işleyişini değiştirir. Pahalı sosyo-ekonomik ve ekolojik yararlar sağlayan bitki ve ağaçları öldürür. Risk altındaki tipleri yaralayıp, parazitlerle enfekte eder yahut öldürür. İstilacı tipleri yönetmek için çalışan tüm kişi ve kurumlara kıymetli bir mali yük getirir. Sadece bir coğrafik pozisyonda bulunan (endemik) cins popülasyonlarını ortadan kaldırır yahut büyük ölçüde azaltır. Dilek edilen yerli çeşitleri yok ederek biyoçeşitliliği azaltır. Risk altındaki tiplerin hayatta kalmak için muhtaçlık duyduğu kritik habitatları azaltır” diye konuştu.
İstilacı canlı kümelerinden örnekler veren Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı balıklar ve omurgasız cinsleri, besin ağı yapılarını kıymetli ölçüde değiştirerek, lokal çeşitler için mevcut olan besinleri azaltabilir. Sonuç olarak, direkt rekabet, yerli çeşitlerde nüfus azalmasına ve biyolojik çeşitlilik kaybına niye olur. İstilacı bitkiler, global ticaret, insan ve hayvan nakliyatı ve bahçecilik ile yayılan ziyanlı yerli olmayan ağaçlar, çalılar ve otsu bitkilerdir. Ormanları istila eder ve ekosistemlerin işleyişi, doğal bitki örtüsü ve doğal yırtıcı ömür üzerinde olumsuz tesirleri olabilecek lokal bitkilerin büyümesini engellerler. İstilacı bitkiler ayrıyeten süratli yayılma, mahsul ve orman bitkileriyle rekabet etme ve toprak kalitesini bozma yetenekleri niçiniyle tarım için tehdit oluşturmaktadır. İstilacı kara hayvanları ve omurgasızlar, hastalık yayma, yerli tipleri avlama yahut onlarla rekabet etme, hibritleşme, bitki örtüsü büyümesi ve toprak kalitesi üzere öteki kıymetli doğal sistemleri değiştirme yetenekleri niçiniyle karasal ekosistemler için kıymetli bir tehdit oluşturmaktadır. İstilacı hayvanlar ve omurgasızlar biyolojik çeşitlilik kaybını hızlandırabilir ve doğal ekolojik toplulukların sıhhatini etkileyerek bozulmalara niye olabilir. İstilacı su bitkileri, küçük akarsulardan büyük göllere kadar tüm su kütleleri için önemli tehditler oluşturur. Bunlar, güneş ışığını ve yerli bitkilerin büyümesini engelleyen ağır bitki örtüleri oluşturur. Bu durum, yerli bitkileri besleyen doğal yabanî ömür popülasyonlarını olumsuz etkileyebilir” dedi.
İnsan faaliyetleri istilacı sucul cinslerin yayılmasının birincil sebebi
İstilacı cinslerin nasıl yayıldıkları sorusuna açıklık getiren Ayaz, “İstilacı cinslerin insan faaliyetleri de dahil olmak üzere biroldukca yayılma yolu vardır. Örneğin, yabancı ot tohumları çamurlu botlar yahut araçlar üzerinde toprakta kolaylıkla hareket eder. Suda yaşayan istilacılar, cümbüş maksatlı deniz taşıtları ve teçhizatları üzerinde yer değiştirebilir ve karada uzun aralıklar kat edebilir. Birtakım istilacı bitkiler çok caziptir ve fidanlıklarda süs bitkisi olarak satılmaktadır. İstilacı böcekler saksı karışımlarında yahut ham ahşap mamüllerinden yapılmış konut dekorlarında saklanabilirler. Birfazlaca istilacı orman zararlısı, kesilmiş yakacak odun, paletler yahut masif ahşap ambalaj gereçlerinin ortasında yahut üzerinde hareket edebilir. İnsan faaliyetleri, istilacı sucul tiplerin yayılmasının birincil sebebidir. Uygun olmayan ekipman paklığı ve balıkların yasadışı hareketi, izole su sistemlerinin istilasını mümkün kılmıştır. İstilacı tipler ve iklim değişikliği, Binyıl Ekosistem Değerlendirmesi tarafınca tanımlanan antropojenik global değişimin en bariz biçimlerinden ikisidir. İstilacı tiplerin ekosistemler ve ekonomiler üzerinde besbelli olumsuz tesirleri vardır ve bu tesirler iklim değişikliği ile daha da berbatlaşabilir. Fakat istilacı cinslerin ve istila edilen ekosistemlerin birden fazla için bu etkileşimin sonuçları bilinmiyor” diye konuştu.
İstilacı tiplerin yayılımını tedbirde herkese bakılırsav düştüğünü belirten Prof. Dr. Ayaz, “İnsan kaynaklı yayılmanın yollarının farkında olmak, ziyanlı istilacı cinslerin kazara taşınması riskini azaltmamıza yardımcı olabilir. Eşyalarımızı nasıl inceleyip temizleyeceğimizi öğrenerek ve satın aldığımız şeyin kaynağını bilerek, sevdiğimiz topraklara ve sulara ziyan verebilecek bir şeyi kazara yayma bahtını azaltmaya başlayabiliriz. İstilacı tiplerin idaresinde herkes rol oynayabilir. İnvaziv cinsler hakkında bilgi edinerek, tabiat yürüyüşlerinde bu tiplerin belirtilerini arayarak, kuşkulu böcek ve hastalıkları bildirerek, bu hususta istekli olarak ve yerli çeşitleri tercih ederek bu sürece hepimiz katkıda bulunabiliriz” diyerek kelamlarını noktaladı.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
İstilacı tiplerin tarifini yapan Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı tipler, bir bölgeye getirilen ve etrafa, iktisada yahut topluma ziyan veren bitkiler, hayvanlar, böcekler ve patojenlerdir. İstilacı cinsler, yırtıcı hayvan ve bitki hayatımızın hayatta kalmasına yönelik en büyük tehditlerinden biri olarak kabul edilir. Bu cinsler çoklukla tesadüfen gelir ve doğal yırtıcıların yokluğunda oluşur. Sonuç olarak bu tipler, yerli tipleri ve ekosistemlerini öldürür, kalabalıklaştırır ve harap eder. Yerli olmayan cinsler, dünyanın farklı bir bölgesinden geldikleri için otomatik olarak istilacı tipler olarak kabul edilmezler ayrıyeten olumsuz çevresel, ekonomik yahut toplumsal tesirlere niye olmaları gerekir” dedi.
“Zarar verdikleri alan yelpazesi geniş”
İstilacı çeşitlerin etrafa ve beşere tesirlerinden bahseden Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı çeşitlerin direkt ekonomik tesirleri; mekanik, kimyasal ve biyolojik idare maliyetlerini, araştırma ve izleme programlarını, azalan mahsul randımanını, iş kayıplarını, altyapıya verilen ziyanı ve milletlerarası ticarete olan tesirleri içerir. İstilacı tiplerin dolaylı ekonomik tesirlerini ölçmek epey daha sıkıntı olabilir. Buna örnek olarak artan sel, iklim değişikliğine karşı direncin azalması, azalan biyoçeşitlilik, azalan kaynak üretimi, turizm ve rekreasyon üstündeki tesirler ve azalan mülk kıymetleri verilebilir. İstilacı çeşitlerin çeşitli ziyanları vardır. Bir peyzajdaki cins kompozisyonunu ve çeşitliliğini değiştirerek ekosistemin işleyişini değiştirir. Pahalı sosyo-ekonomik ve ekolojik yararlar sağlayan bitki ve ağaçları öldürür. Risk altındaki tipleri yaralayıp, parazitlerle enfekte eder yahut öldürür. İstilacı tipleri yönetmek için çalışan tüm kişi ve kurumlara kıymetli bir mali yük getirir. Sadece bir coğrafik pozisyonda bulunan (endemik) cins popülasyonlarını ortadan kaldırır yahut büyük ölçüde azaltır. Dilek edilen yerli çeşitleri yok ederek biyoçeşitliliği azaltır. Risk altındaki tiplerin hayatta kalmak için muhtaçlık duyduğu kritik habitatları azaltır” diye konuştu.
İstilacı canlı kümelerinden örnekler veren Prof. Dr. Ayaz, “İstilacı balıklar ve omurgasız cinsleri, besin ağı yapılarını kıymetli ölçüde değiştirerek, lokal çeşitler için mevcut olan besinleri azaltabilir. Sonuç olarak, direkt rekabet, yerli çeşitlerde nüfus azalmasına ve biyolojik çeşitlilik kaybına niye olur. İstilacı bitkiler, global ticaret, insan ve hayvan nakliyatı ve bahçecilik ile yayılan ziyanlı yerli olmayan ağaçlar, çalılar ve otsu bitkilerdir. Ormanları istila eder ve ekosistemlerin işleyişi, doğal bitki örtüsü ve doğal yırtıcı ömür üzerinde olumsuz tesirleri olabilecek lokal bitkilerin büyümesini engellerler. İstilacı bitkiler ayrıyeten süratli yayılma, mahsul ve orman bitkileriyle rekabet etme ve toprak kalitesini bozma yetenekleri niçiniyle tarım için tehdit oluşturmaktadır. İstilacı kara hayvanları ve omurgasızlar, hastalık yayma, yerli tipleri avlama yahut onlarla rekabet etme, hibritleşme, bitki örtüsü büyümesi ve toprak kalitesi üzere öteki kıymetli doğal sistemleri değiştirme yetenekleri niçiniyle karasal ekosistemler için kıymetli bir tehdit oluşturmaktadır. İstilacı hayvanlar ve omurgasızlar biyolojik çeşitlilik kaybını hızlandırabilir ve doğal ekolojik toplulukların sıhhatini etkileyerek bozulmalara niye olabilir. İstilacı su bitkileri, küçük akarsulardan büyük göllere kadar tüm su kütleleri için önemli tehditler oluşturur. Bunlar, güneş ışığını ve yerli bitkilerin büyümesini engelleyen ağır bitki örtüleri oluşturur. Bu durum, yerli bitkileri besleyen doğal yabanî ömür popülasyonlarını olumsuz etkileyebilir” dedi.
İnsan faaliyetleri istilacı sucul cinslerin yayılmasının birincil sebebi
İstilacı cinslerin nasıl yayıldıkları sorusuna açıklık getiren Ayaz, “İstilacı cinslerin insan faaliyetleri de dahil olmak üzere biroldukca yayılma yolu vardır. Örneğin, yabancı ot tohumları çamurlu botlar yahut araçlar üzerinde toprakta kolaylıkla hareket eder. Suda yaşayan istilacılar, cümbüş maksatlı deniz taşıtları ve teçhizatları üzerinde yer değiştirebilir ve karada uzun aralıklar kat edebilir. Birtakım istilacı bitkiler çok caziptir ve fidanlıklarda süs bitkisi olarak satılmaktadır. İstilacı böcekler saksı karışımlarında yahut ham ahşap mamüllerinden yapılmış konut dekorlarında saklanabilirler. Birfazlaca istilacı orman zararlısı, kesilmiş yakacak odun, paletler yahut masif ahşap ambalaj gereçlerinin ortasında yahut üzerinde hareket edebilir. İnsan faaliyetleri, istilacı sucul tiplerin yayılmasının birincil sebebidir. Uygun olmayan ekipman paklığı ve balıkların yasadışı hareketi, izole su sistemlerinin istilasını mümkün kılmıştır. İstilacı tipler ve iklim değişikliği, Binyıl Ekosistem Değerlendirmesi tarafınca tanımlanan antropojenik global değişimin en bariz biçimlerinden ikisidir. İstilacı tiplerin ekosistemler ve ekonomiler üzerinde besbelli olumsuz tesirleri vardır ve bu tesirler iklim değişikliği ile daha da berbatlaşabilir. Fakat istilacı cinslerin ve istila edilen ekosistemlerin birden fazla için bu etkileşimin sonuçları bilinmiyor” diye konuştu.
İstilacı tiplerin yayılımını tedbirde herkese bakılırsav düştüğünü belirten Prof. Dr. Ayaz, “İnsan kaynaklı yayılmanın yollarının farkında olmak, ziyanlı istilacı cinslerin kazara taşınması riskini azaltmamıza yardımcı olabilir. Eşyalarımızı nasıl inceleyip temizleyeceğimizi öğrenerek ve satın aldığımız şeyin kaynağını bilerek, sevdiğimiz topraklara ve sulara ziyan verebilecek bir şeyi kazara yayma bahtını azaltmaya başlayabiliriz. İstilacı tiplerin idaresinde herkes rol oynayabilir. İnvaziv cinsler hakkında bilgi edinerek, tabiat yürüyüşlerinde bu tiplerin belirtilerini arayarak, kuşkulu böcek ve hastalıkları bildirerek, bu hususta istekli olarak ve yerli çeşitleri tercih ederek bu sürece hepimiz katkıda bulunabiliriz” diyerek kelamlarını noktaladı.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı