Uyku, sağlıklı hayat için vazgeçilmez fizyolojik bir müddetç. Kişinin uykuya dalmasını ve uykudan uyanmasını sağlayan ise kendi biyolojik saati ve sirkadiyen ritmi.
Fakat birtakım şahısların sağlıklı erişkinlerde olması gereken ortalama uyku mühleti olan 7-8 saatten az ya da hayli uyuyabildiğini söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu M. Salepçi, açıklanamayan uykusuzluk yahut uzun uyumanın niçininin sirkadiyen ritim bozukluğu olabileceğini belirtti.
Prof. Dr. Salepçi, bunun kararında da gündüz çok uyku hali, iş performansında azalma, konsantrasyon bozukluğu, depresyon, okul ve iş muvaffakiyetinde azalma, iş ve trafik kazalarında artış üzere kıymetli sonuçların ortaya çıkabildiğini söylemiş oldu.
VÜCUT ISISINDAN İŞTAHA KADAR BİRÇOK SİSTEM SİRKADİYEN RİTMİ ETKİLİYOR
Sirkadiyen ritmin uykuya dalma, uykudan uyanma, gün ortasında uyanık kalmayı etkileyen bir hayli fizyolojik sistemle ilgili olduğunu anlatan Prof. Dr. Banu M. Salepçi, bahisle ilgili şu ayrıntıları verdi:
“Sirkadiyen ritim, aydınlık-karanlık, beden ısısı, melatonin salgılanması, kandaki kortizol seviyesi ve iştah ile yakından alakalıdır. Günün kararması ile birlikte bedende gün boyunca biriken uyku (S) hususu ve melatonin salgısının artması uykuyu başlatır. Uykunun birinci yarısından daha sonra uyku unsuru ve melatonin salgısı azalmaya başlar, aydınlığın ortaya çıkması ile gözdeki retina katmanında bulunan ışığı algılayan reseptörlerin uyarılması ile de sabah uyanma gerçekleşir. Sirkadiyen ritim 24 saat boyunca muhakkak nizam ortasında devam eder.”
SİRKADİYEN RİTİM niye BOZULUR
Gece karanlık – sabah aydınlık saatleri, kişinin kendi biyolojik saati, genetik farklılıklar, fizikî aktiviteler, çalışma saatleri, toplumsal hayat ve öbür çevresel faktörler üzere birfazlaca ögenin bu ritmi etkilediğine işaret eden Prof. Dr. Salepçi, şahsi niçinlere bağlı etkenlerle ilgili şunları anlattı:
“Genetik farklılıklar niçiniyle sirkadiyen sistemin ışığa verdiği reaksiyonların farklı olması gecikmiş uyku-uyanıklık yahut erken uyku-uyanıklık ritmine yol açabilir. birebir vakitte ilerleyen yaş da sirkadiyen ritim bozukluklarının artmasındaki faktörlerden biridir. İleri yaşlarda sistemsiz uyku-uyanıklık, demans ve nörolojik bozuklukların ortaya çıkması sirkadiyen ritimin bozulmasında rol oynar. Görme özürlülerin 1/3’ü olağan sirkadiyen ritme sahipken geri kalan 2/3’ünde 24 saatlik ritim erkene yahut geçe kayar.”
ÇALIŞMA ŞARTLARI ÇOK ÖNEMLİ
şahsi etkenlerin yanı sıra vardiyalı çalışma ya da sıkıntı çalışma şartları üzere çevresel faktörlerin de sirkadiyen ritmi bozabildiğini söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Çalışma kaideleri sebebi ile akşam çalışan şahıslarda sirkadiyen ritim bozularak gece uyku hususu ve melatonin artışına bağlı uykululuk, gündüz de uyanıklık için bedenin alarmda olması uykusuzluğa niye olur. Gece geç saatlere kadar çalışıp sabah erken kalkmak zorunda kalma üzere sıkıntı çalışma şartları da sirkadiyen ritmin bozulmasına niye olur” diye konuştu.
BATIDAN DOĞUYA SEYAHAT daha sonraSI SİRKADİYEN RİTİM DAHA GEÇ NİZAMA GİRİYOR
Özellikle uzun uçak seyahatleri daha sonrasındaki jet lag sendromunun de sirkadiyen ritmi bozduğunu söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Amerika yahut Uzakdoğu üzere önemli saat farkı olan bölgelere seyahat edildiğinde uyku-uyanıklık vaktinin biyolojik saatle ahengi bozulur. Sirkadiyen ritmin bir daha düzenlenmesi doğudan batıya seyahat edildiğinde 2-3 günlük müddette bulunmasına karşın batıdan doğuya seyahat edildiğinde daha uzun 7-8 gün sürebilir” dedi.
UYKUSUZLUK, DEPRESYON VE YORGUNLUĞUN HEM SEBEBİ HEM kararı
Uykusuzluğun en kıymetli uyku bozukluklarından biri olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Salepçi, “Depresyon başta olmak üzere bipolar hastalık, anksiyete bozukluğu üzere psikiyatrik hastalıkların esas semptomu uykusuzluk olduğu üzere uyku sorunları de yorgunluk, halsizlik ve depresyona niye olur. Sonuçta uykusuzluk depresyon ve yorgunluğun niçini olduğu üzere kararı da olabilir” diye konuştu.
UYKU HİJYENİ SAĞLANMALI
Uykuyu nizama sokmak için uyku hijyeni sağlanması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Banu M. Salepçi, bahisle ilgili tekliflerini şu biçimde sıraladı:
“Yatmadan hemilk evvel bilgisayar, telefon, tablet kullanması, uykuyu başlatan melatonin salgılanmasını baskılayarak uykunun gecikmesine (sirkadiyen ritm kaymasına) niye olur. Bu niçinle yatmadan birkaç saat evvel bu aygıtların kullanmasının bırakılması gerekir.”
Fakat birtakım şahısların sağlıklı erişkinlerde olması gereken ortalama uyku mühleti olan 7-8 saatten az ya da hayli uyuyabildiğini söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu M. Salepçi, açıklanamayan uykusuzluk yahut uzun uyumanın niçininin sirkadiyen ritim bozukluğu olabileceğini belirtti.
Prof. Dr. Salepçi, bunun kararında da gündüz çok uyku hali, iş performansında azalma, konsantrasyon bozukluğu, depresyon, okul ve iş muvaffakiyetinde azalma, iş ve trafik kazalarında artış üzere kıymetli sonuçların ortaya çıkabildiğini söylemiş oldu.
VÜCUT ISISINDAN İŞTAHA KADAR BİRÇOK SİSTEM SİRKADİYEN RİTMİ ETKİLİYOR
Sirkadiyen ritmin uykuya dalma, uykudan uyanma, gün ortasında uyanık kalmayı etkileyen bir hayli fizyolojik sistemle ilgili olduğunu anlatan Prof. Dr. Banu M. Salepçi, bahisle ilgili şu ayrıntıları verdi:
“Sirkadiyen ritim, aydınlık-karanlık, beden ısısı, melatonin salgılanması, kandaki kortizol seviyesi ve iştah ile yakından alakalıdır. Günün kararması ile birlikte bedende gün boyunca biriken uyku (S) hususu ve melatonin salgısının artması uykuyu başlatır. Uykunun birinci yarısından daha sonra uyku unsuru ve melatonin salgısı azalmaya başlar, aydınlığın ortaya çıkması ile gözdeki retina katmanında bulunan ışığı algılayan reseptörlerin uyarılması ile de sabah uyanma gerçekleşir. Sirkadiyen ritim 24 saat boyunca muhakkak nizam ortasında devam eder.”
SİRKADİYEN RİTİM niye BOZULUR
Gece karanlık – sabah aydınlık saatleri, kişinin kendi biyolojik saati, genetik farklılıklar, fizikî aktiviteler, çalışma saatleri, toplumsal hayat ve öbür çevresel faktörler üzere birfazlaca ögenin bu ritmi etkilediğine işaret eden Prof. Dr. Salepçi, şahsi niçinlere bağlı etkenlerle ilgili şunları anlattı:
“Genetik farklılıklar niçiniyle sirkadiyen sistemin ışığa verdiği reaksiyonların farklı olması gecikmiş uyku-uyanıklık yahut erken uyku-uyanıklık ritmine yol açabilir. birebir vakitte ilerleyen yaş da sirkadiyen ritim bozukluklarının artmasındaki faktörlerden biridir. İleri yaşlarda sistemsiz uyku-uyanıklık, demans ve nörolojik bozuklukların ortaya çıkması sirkadiyen ritimin bozulmasında rol oynar. Görme özürlülerin 1/3’ü olağan sirkadiyen ritme sahipken geri kalan 2/3’ünde 24 saatlik ritim erkene yahut geçe kayar.”
ÇALIŞMA ŞARTLARI ÇOK ÖNEMLİ
şahsi etkenlerin yanı sıra vardiyalı çalışma ya da sıkıntı çalışma şartları üzere çevresel faktörlerin de sirkadiyen ritmi bozabildiğini söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Çalışma kaideleri sebebi ile akşam çalışan şahıslarda sirkadiyen ritim bozularak gece uyku hususu ve melatonin artışına bağlı uykululuk, gündüz de uyanıklık için bedenin alarmda olması uykusuzluğa niye olur. Gece geç saatlere kadar çalışıp sabah erken kalkmak zorunda kalma üzere sıkıntı çalışma şartları da sirkadiyen ritmin bozulmasına niye olur” diye konuştu.
BATIDAN DOĞUYA SEYAHAT daha sonraSI SİRKADİYEN RİTİM DAHA GEÇ NİZAMA GİRİYOR
Özellikle uzun uçak seyahatleri daha sonrasındaki jet lag sendromunun de sirkadiyen ritmi bozduğunu söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Amerika yahut Uzakdoğu üzere önemli saat farkı olan bölgelere seyahat edildiğinde uyku-uyanıklık vaktinin biyolojik saatle ahengi bozulur. Sirkadiyen ritmin bir daha düzenlenmesi doğudan batıya seyahat edildiğinde 2-3 günlük müddette bulunmasına karşın batıdan doğuya seyahat edildiğinde daha uzun 7-8 gün sürebilir” dedi.
UYKUSUZLUK, DEPRESYON VE YORGUNLUĞUN HEM SEBEBİ HEM kararı
Uykusuzluğun en kıymetli uyku bozukluklarından biri olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Salepçi, “Depresyon başta olmak üzere bipolar hastalık, anksiyete bozukluğu üzere psikiyatrik hastalıkların esas semptomu uykusuzluk olduğu üzere uyku sorunları de yorgunluk, halsizlik ve depresyona niye olur. Sonuçta uykusuzluk depresyon ve yorgunluğun niçini olduğu üzere kararı da olabilir” diye konuştu.
UYKU HİJYENİ SAĞLANMALI
Uykuyu nizama sokmak için uyku hijyeni sağlanması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Banu M. Salepçi, bahisle ilgili tekliflerini şu biçimde sıraladı:
“Yatmadan hemilk evvel bilgisayar, telefon, tablet kullanması, uykuyu başlatan melatonin salgılanmasını baskılayarak uykunun gecikmesine (sirkadiyen ritm kaymasına) niye olur. Bu niçinle yatmadan birkaç saat evvel bu aygıtların kullanmasının bırakılması gerekir.”